Goed was het, om erbij te zijn! Afgelopen zondag, 4 mei, gingen we naar één van de open joodse huizen in Amsterdam, om te luisteren naar de verhalen van een joods echtpaar. Verhalen over hun belevenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Zij, toen 19 jaar jong en leidster in de crèche bij de Hollandse Schouwburg in Amsterdam, nu 90 jaar jong en nog vol vuur. Ze vertelde – voor de ik weet niet hoeveelste keer, waarschijnlijk – hoe dat ging, toen, het wegsmokkelen van de kinderen uit de crèche. In de crèche werden de baby’s uit de opgepakte en in de Hollandse Schouwburg op transport naar een concentratiekamp wachtende Amsterdamse gezinnen ondergebracht en vandaaruit zijn enkele honderden kinderen gered via de naastgelegen kweekschool. Over hoe het in z’n werk ging, over de gevaren, anekdotes over angstige momenten.
Hij, toen vier jaar ouder, nu nog steeds, vertelde over hoe zij elkaar ontmoetten, over hun haastige huwelijkceremonie, over hun vlucht uit Amsterdam, nadat de crèche en de kweekschool waren gesloten en over de onderduiktijd. Ondergedoken bij een gezin van zeven mensen, samen met nog tien onderduikers: achttien mensen in een klein huisje. Over de vele invallen van de Duitsers, hoe zij leefden met elkaar en voortdurend alert moesten zijn, voorbereid op weer een inval; over het weerzien met zijn vader.
Vol vuur vertelden ze, een uur lang. De verhalen kon je ook op hun gezichten lezen. In hun ogen kon je zien hoeveel mensen ze in de oorlog hebben moeten achterlaten, inclusief vrijwel hun hele families. Maar ook hoe zij met hun geschiedenis omgaan: de nog steeds aanwezige strijdbaarheid, het blijven doorvertellen van de verhalen, de humor die zij niet verloren hebben.
Natuurlijk vraag je je voor de zoveelste keer af hoe je zelf gehandeld zou hebben in vergelijkbare omstandigheden. En voor de zoveelste keer kom je niet verder dan hopen dat je hetzelfde gedaan zou hebben. Respect.
Goed was het, om erbij te zijn. De verhalen moeten verteld blijven worden! En er moet naar geluisterd blijven worden! En ze moeten verteld worden. En er moet naar geluisterd worden.